از سویی، حاشیه رودخانه مکانی برای تجمع زباله، بروز جرم یا حوادثی مانند غرق شدن کودکان وحتی بزرگسالان است و از سوی دیگر، با ساماندهی حاشیه رودخانه می‌توان فضای جدیدی برای ورزش، تفریح و گردشگری تعریف و به زیبایی منظر شهری
کمک کرد.
تاسیس منطقه گردشگری در حاشیه رودخانه قره‌سوی کرمانشاه حدفاصل میدان امام حسین(ع) تا شهربازی نیز با همین هدف انجام شده است، اما با نخستین بارش زمستانی در روز دهم دی‌ماه، بخشی از تاسیسات و زیرساخت‌های گردشگری منطقه نمونه گردشگری قره‌سو پیش از بهره‌برداری کامل، به زیر آب رفت. انتشار این خبر، این سؤال را مطرح می‌کند که آیا پیش از اجرای طرح ساماندهی رودخانه قره‌سو، مطالعات کافی انجام شده است؟
رئیس شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه دلیل آبگرفتگی منطقه نمونه گردشگری قره‌سو را ساخت بند 6 متری در انتهای محوطه «جی 2» این منطقه گردشگری عنوان و اضافه می‌کند:«منطقه گردشگری قره‌سو در 2 بازه مکانی در حال ساخت است. محوطه موسوم به جی 2 را سازمان ایرانگردی و جهانگردی می‌سازد و اجرای طرح در محوطه جی 3 به شهرداری کرمانشاه واگذار شده است. شهرداری برای این‌که از ورود آب به داخل طرح و مزاحمت ناشی از آن در هنگام کف‌سازی جلوگیری کند، از ابتدای پاییز بندی خاکی به ارتفاع 5 تا 6 متر در انتهای محوطه جی 2 ایجاد کرده بود که به همین دلیل با آغاز بارندگی، سطح آب رودخانه بالا آمد و جاده ساحلی را فرا گرفت.»
وحید شام‌بیاتی ادامه می‌دهد: «شرکت آب منطقه ای باید هنگام بارندگی بند را برمی‌داشت که یک هفته تاخیر کرد و همین سبب بالا آمدن آب شد. البته بالا آمدن آب دور از انتظار نبود و ما برای زمانی که آب داخل جاده ساحلی بیاید، برنامه‌ریزی داشتیم، به همین دلیل از مقطع صغیر رودخانه 20 متر فاصله گذاشتیم.»
اما شهردار کرمانشاه بخشی از اظهار نظر رئیس شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه را رد می‌کند. منوچهر فخری می‌گوید: «ایجاد بند خاکی در انتهای محوطه جی 2 از سوی شهرداری انجام نشده است و اساسا شهرداری در محدوده پشت استانداری کار می‌کند که آب گرفتگی هم ندارد.»
فخری که از مسئولان گردشگری کرمانشاه گله دارد، اضافه می‌کند: «سازمان گردشگری تجربه اجرای چنین طرح‌هایی را ندارد. ما از همان ابتدا پیشنهاد دادیم که کار را به شهرداری بسپارند، اما میراث فرهنگی ادعا کرد که برای این طرح برنامه دارد و خودش آن را اجرا می‌کند.»
به گفته معاون عمران شهرداری کرمانشاه، بند خاکی را شرکت آب منطقه‌ای برای لایروبی ساخته است که البته این شرکت نیز به‌دلیل وضع نامناسب جوی نتوانست کارش را انجام دهد. امید کریمی می‌افزاید: «بالا آمدن آب رودخانه در فعالیت عمرانی شهرداری در محوطه جی 3 نیز اختلال ایجاد کرد.»
رئیس شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه درباره این‌که چه بخشی از تاسیسات منطقه گردشگری قره‌سو زیر آب رفته است، می‌گوید: «تاسیساتی در کار نبود؛ یک جاده ساحلی ساختیم که حدود 40 تا 50 متر از این جاده را که ابتدای محوطه جی 2 و نزدیک پل واقع شده آب گرفته است، البته ما پیش‌بینی می‌کردیم که در فصل زمستان این اتفاق بیفتد.»
شام‌بیاتی احتمال صدمه خوردن تأسیسات گردشگری به‌دلیل آبگرفتگی جاده را رد می‌کند و می‌گوید: «بستر معبر را با آهک تثبیت کرده بودیم تا درصورت آبگرفتگی، نشست پیدا نکند. ساخت و ساز محل را نیز طوری انجام دادیم که درصورت بالا آمدن آب، صدمه نبیند. برای نمونه جدول‌ها را سنگی و ریشه‌دار نصب و یک متر زیر آن را سنگ چینی کردیم. آلاچیق‌ها را نیز در ارتفاع بالاتر و در دامنه نصب خواهیم کرد. درباره فضای سبز هم تنها به چمن‌کاری اکتفا کردیم و در بدنه رودخانه هم گل و درخت نکاشتیم.»
آب رودخانه قره‌سو به گفته شام‌بیاتی در حدود 36 سال پیش بالا آمده است و در دوره بازگشت 50 ساله احتمال طغیان آن وجود دارد. او در این باره توضیح می‌دهد: «سیل یک حادثه طبیعی است، اما اطمینان می‌دهم که مشکلی پیش نمی‌آید، اگر هم آب رودخانه بالا بیاید، تنها ممکن است جاده ساحلی را فرا بگیرد.»
این مقام مسئول در پاسخ به این‌که آیا در معبر اقدامات کافی مانند ساخت نهر و جدول مناسب برای جلوگیری از تجمع آب‌های سطحی در هنگام بارندگی انجام شده است؟ می‌گوید: «بین جداول را در فواصل 10 تا 15 متر باز گذاشتیم که آب ناشی از بارندگی را از سطح معبر به سوی رودخانه هدایت کند. بدنه‌سازی پیاده رو هم لازم بود که انجام دادیم.»
تا زمان تهیه این گزارش که نزدیک به 12 روز از آبگرفتگی جاده می‌گذشت هنوز اقدامی برای رفع آبگرفتگی انجام نشده بود، اما رئیس شرکت توسعه گردشگری کرمانشاه از اقداماتی سخن می‌گوید که قرار است پس از فروکش طبیعی آب انجام شود.
شام‌بیاتی می‌گوید: «پس از پایین آمدن سطح آب، بدنه‌سازی با سنگ لاشه و خشکه‌چینی با قلوه سنگ رودخانه‌ای انجام خواهد شد اما به‌دلیل آن‌که شیب رودخانه در مسیر 1800 متری طرح امتداد دارد، نمی‌توانیم حاشیه رودخانه را سنگچین کنیم، زیرا به پرتگاه بدل می‌شود.»
براساس گفته‌های شاهدان عینی با وضع موجود امکان بهره‌برداری از طرح وجود ندارد. با این‌حال اما رئیس شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه پیش‌بینی می‌کند تا 22 بهمن و در پی پایان عملیات اجرایی در محوطه جی 2 این محوطه به بهره‌برداری برسد.
به گفته شام‌بیاتی، اکنون عملیات اجرایی مرحله دوم طرح ساماندهی حاشیه رودخانه قره‌سو از پل ولایت تا پشت استانداری کرمانشاه به طول 1800 متر در حال اجراست و 14 میلیارد ریال اعتبار برای 2 مرحله تخصیص داده شده است. وی می‌افزاید: «به‌زودی تجهیز محل به مبلمان شهری و آلاچیق انجام می‌شود، سپس با نظر کارشناسان گونه‌های گیاهی مناسب را در این عرصه می‌کاریم. زیرا قرار گرفتن در کنار رودخانه ما را در انتخاب گل و گیاه محدود می‌کند و احتمالا تنها می‌توانیم از بوته‌های تزئینی استفاده کنیم.» شهردار کرمانشاه می‌گوید که محوطه جی 3 تا پایان اردیبهشت 90 افتتاح می‌شود.
اسدالله بیرانوند، مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه نیز درباره کارهایی که بناست در منطقه گردشگری قره‌سو انجام شود، می‌گوید: «محوطه‌سازی، ایجاد مسیرهای گردشگری پیاده، ساخت مسیرهای دسترسی، فضای سبز، آبنما و ساخت سکوهای نشیمن از جمله اقداماتی است که برای این منطقه گردشگری طراحی و اجرا شده است.»
به گفته وی، پس از این‌که زیرساخت‌های لازم در این منطقه آماده شد، با اعلام فراخوان برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی با هدف ایجاد مراکز خدماتی و رفاهی از جمله تفریحات آبی اقدام می‌شود.
همچنین معاون توسعه و مدیریت اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه نیز در گفت‌وگو با سایت میراث آریا هدف از اجرای این طرح را زیباسازی حاشیه رودخانه و ایجاد فضای مفرح برای گردشگران داخلی و خارجی اعلام کرد و افزود: « ایجاد تأسیسات گردشگری در قره سو در جذب سرمایه‌گذاران و توسعه این منطقه تأثیر بسزایی خواهد داشت.»
رئیس شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه نیز هدف اصلی طرح را جذب گردشگر در فصل‌های بهار و تابستان معرفی می‌کند. وی در این‌باره توضیح می‌دهد: «در فصل گرم سال که بارندگی نداریم یا مقدار آن اندک است، جاده ساحلی برای مسافران و شهروندان کرمانشاهی به آسانی قابل استفاده است، مراجعان می‌توانند از وسایل ورزشی استفاده کنند و از دوچرخه‌سواری و پیاده روی در حاشیه زیبای رودخانه لذت ببرند. تنها نگرانی ما برای ماه‌های دی و بهمن است که احتمال بالا آمدن آب وجود دارد که در آن زمان هم مراجعه‌کنندگان می‌توانند از آلاچیق‌ها و محوطه مرتفع‌تر استفاده کنند.»
رودخانه قره‌سو، قربانی توسعه کرمانشاه
30 سال پیش رودخانه قره‌سو مرز آبی شهر کرمانشاه به شمار می‌رفت؛ رودخانه‌ای که اکنون با گسترش شهر، کرمانشاه را به 2 بخش غربی و شرقی تقسیم کرده است. اما اکنون آنچه نگرانی متولیان محیط‌زیست و دوستداران طبیعت را موجب شده، توسعه شهر نیست، آلودگی این رودخانه بر اثر ورود فاضلاب صنعتی و انسانی است. این روزها آلودگی رودخانه به حدی رسیده است که سلامت صدها هزار شهروند کرمانشاهی را تهدید می‌کند. در چنین اوضاعی سرپرست اداره کل محیط‌زیست کرمانشاه می‌گوید که سازمان میراث فرهنگی برای اجرای طرح ساماندهی حاشیه رودخانه با این اداره به هیچ شکل هماهنگی نکرده است.
فرشاد فتاحی در این‌باره می‌افزاید: «بستر سیلابی و حاشیه رودخانه قره‌سو دچار تغییراتی شده است که ظاهر آن را نامناسب جلوه می‌دهد. اگرچه ساماندهی حاشیه این رودخانه لازم بود اما انجام این کار بدون هماهنگی باعث شد حین اجرا تعدادی پرنده و جانور آبزی تلف شوند و بخشی از پرنده‌ها به‌دلیل ناامن شدن محیط و تغییرات اکوسیستمی مهاجرت کنند.» به گفته وی زمانی که حلقه‌های پایین اکوسیستم صدمه ببینند، حلقه‌های بالاتر نیز متاثر خواهند شد.
فتاحی که از نبود تعامل میان سازمان‌ها با اداره محیط‌زیست گلایه دارد، تصریح می‌کند: «در کشورهای پیشرفته، سازمان‌های دیگر برای اجرای طرح‌ها به سراغ اداره محیط‌زیست می‌روند و اوضاع را ارزیابی می‌کنند، اما در ایران آخرین مجوزها از محیط‌زیست گرفته می‌شود. بعد هم گله می‌کنند که همه مراحل انجام شده است، چرا شما مشکل تراشی می‌کنید؟»
این‌طور که فتاحی می‌گوید، میزان خساراتی که از اجرای طرح گردشگری قره‌سو به اکوسیستم رودخانه وارد شده، اکنون از سوی امور حقوقی اداره محیط‌زیست استان در حال برآورد است و به‌زودی اعلام می‌شود.
رودخانه قره‌سو تا قبل از ورود به کرمانشاه آلودگی ندارد، اما به محض وارد شدن به شهر، به انواع فاضلاب‌ها، پساب‌های صنعتی و زهاب‌های کشاورزی آلوده و تبدیل به گندآبی می‌شود که عبور آن پیامدهای ناگواری برای سلامت شهروندان دارد. افزون بر آن بوی تعفن رودخانه بسیار آزار‌دهنده است. سرپرست اداره کل محیط‌زیست کرمانشاه اضافه می‌کند: «به تازگی آب رودخانه از نظر آلودگی به میکروب «کلیفرم» که نشان‌دهنده ورود فاضلاب انسانی است، بررسی نشده است، اما این اقدام باید صورت بگیرد.»
فتاحی که از 2 ماه پیش مسئولیت اداره کل محیط‌زیست کرمانشاه را برعهده گرفته است، از برخورد جدی با واحدهای آلوده‌کننده رودخانه در آینده خبر می‌دهد و می‌افزاید: «اگرچه اشتغال در مناطق جنگ‌زده غرب کشور در اولویت قرار دارد، ناچاریم با واحدهای صنفی آلوده‌کننده رودخانه برخورد کنیم، همانگونه که به تازگی کارخانه شن و سیمان را به‌دلیل تهدید سلامت محیط‌زیست تعطیل کردیم.»
رودخانه قره‌سو پس از عبور از شهر در جنوب منطقه بیستون به رودخانه «گام آسیاب» ملحق می‌شود و در شمال هرسین به رودخانه سیمره در ایلام می‌ریزد تا در نهایت به کارون بپیوندد. اکنون عوامل بسیاری سلامت این مسیر آبی را تهدید می‌کند که به‌عنوان نمونه، می‌توان از آلودگی ناشی از ورود پساب شهرک صنعتی کرمانشاه واقع در جاده سنندج نام برد.
به گفته حمیدرضا صمدزاده، مدیرکل سابق اداره کل محیط‌زیست کرمانشاه، این شهرک صنعتی که پیش از انقلاب ساخته شده هنوز فاقد سیستم تصفیه فاضلاب است در نتیجه برخی از واحدهای صنعتی آن معیارهای زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کنند. صمدزاده می‌افزاید: «حتی آن دسته از صنایع که رعایت می‌کنند پساب‌های خود را در منطقه‌ای به رودخانه می‌ریزند که با پسماندهای گاوداری‌ها و مرغداری‌ها مخلوط می‌شود و به همین دلیل پساب رودخانه عملاً قابل استحصال نیست.»
